Belfast 2009

Belfast 31 oktober – 1 november 2009

Met enige spannende vertragingen (dank aan Prorail) was een groot gedeelte van de Schola Liturgica op vrijdag 30 oktober toch nog net op tijd voor de vlucht van Schiphol naar Belfast. Anderen gingen later en weer anderen hadden de mogelijkheid om al eerder te vertrekken, maar uiteindelijk was het dan op zaterdagmiddag zover dat we elkaar troffen in St.Anne’s cathedral. Dit gebouw is opgetrokken in de vorige eeuw en was nagenoeg voltooid in 1981. Enkele jaren geleden is als sluitstuk een roestvrijstalen spits geplaatst, die als een lans naar de hemel wijst. Vanuit het koor is hij ook zichtbaar via het glazen dak. Enigszins angstaanjagend hangt de beneden punt in het hoogkoor omlaag.

Belfast 2009
Belfast 2009

Na een korte instructie in de choir-room was het tijd voor het echte werk. De koorbanken zijn ruim, de organist zit voor iedereen zichtbaar met de rug naar het koor. Mathijs had al gauw door hoe de begeleiding op dit instrument het best tot zijn recht kwam. Met het oog op de diensten, met name die van de avond, waarvan nog niet het gehele te zingen repertoire bekend was- zongen we de mis van Wood en het spannende motet Angels van Simon Lole. Uiteraard kwamen psalmen en hymnen ook langs. Om een uur of 4 was deze repetitie ten einde.

Belfast 2009
Belfast 2009

De volgende afspraak was om 18.00 u. in de (R.K.) St. Peter’s cathedral. In de tussentijd was er volop gelegenheid om in de zonnige stad een geschikte plaats te zoeken voor een stevige maaltijd. Toen we weer op straat stonden, was het al schemerig. De wandeling naar de kathedraal ging onder andere langs de restanten van de muur die ooit protestants van catholics had gescheiden. Ze waren als monument blijven staan, weliswaar met prikkeldraad aan de bovenkant, maar met kleurrijke schilderingen. Een ander opvallend element onderweg was het Halloween-feest. Stoeten verklede kinderen en jongvolwassenen kwamen langs. Hier en daar werd vuurwerk gelanceerd. Het geknal riep onbedoeld wat minder prettige herinneringen op uit de historie van de stad…

Belfast 2009
Belfast 2009

Aangekomen in de kathedraal straalde de warmte ons tegemoet. Dit gebouw heeft duidelijk trekken van wat bij ons het rijke Roomsche leven heet: bonte beschildering van de wanden, het plafond van het koor hemelsblauw, met wolkenranden en engelen. Je keek als het ware zo de hemel in. Het koor was duidelijk gereserveerd voor de priesters. Koorbanken zijn er niet en al helemaal geen ruimte voor een koor. Dus onze positie was een nieuwe in de geschiedenis van de Schola Liturgica: achterin de kerk, op het balkon bij het orgel. De repetitie werd gadegeslagen en van adviezen voorzien door Nigel, de vaste organist. Hij wist precies wat er gezongen moest worden en wanneer; de relatief onbekende gedeelten waren niet lastig, maar wel even wennen!

Belfast 2009
Belfast 2009

Tijdens de dienst werd in de buurt van de kerk vuurwerk afgestoken, wat een merkwaardige begeleiding was. Het viel niet mee om alles te volgen vanaf onze positie: men sprak met een zwaar accent door een geluidsinstallatie die geen ontvangers op de koorzolder had. Dus het was af en toe een verrassing als we weer mochten zingen. Misschien kwam het ook wel hierdoor dat de concentratie niet altijd even goed was. De zo intensief geoefende momenten van tenuto in het Ave Maria van Elgar waren hiervan min of meer de dupe. Overigens voerden we de muziek goed en vrijwel foutloos uit, als je dat tenminste als deelnemer mag zeggen. De dienst zelf speelde zich in de verte beneden af. Hoewel de setting een kathedraal was, viel het op dat er naast de priester geen misdienaars of acolieten waren. Halverwege de dienst kwam er iemand vanuit de kerk, gewoon in overjas, naar voren om de dienstdoende priester te assisteren bij het uitdelen van het brood. Ook dat werd door ons vanuit de hoogte gade geslagen. In deze kerk is het niet de gewoonte dat het koor deelneemt aan de communie.

Belfast St Anne’s Cathedral Al met al een dubbel gevoel: de uitvoering van de muziek naar tevredenheid, maar de liturgische betrokkenheid was (ondanks de toga’s die we droegen) geminimaliseerd tot ‘opluisteren’. De afstand tussen koor en liturgisch centrum, het ontbreken van een liturgieboekje en de onverstaanbare gesproken teksten droegen daar zeker toe bij. Toch geen reden voor ontevredenheid, want het vooruitzicht op de twee diensten van zondag maakte veel goed. Bovendien hadden we een goede try-out gehad en waren onze gastheren na afloop erg dankbaar en gastvrij.

Zondag: regen! De keus was: te voet naar St. Anne’s of op een andere manier. Hoe dan ook, klokslag 10.00 u. was iedereen aanwezig in een van de portalen. Buitenom naar de choirroom voor instructie en korte repetitie. Daarna opstellen en na het gebed en de verontschuldiging voor de regen richting kerk. In processie achter cross and candles naar de koorbanken waar we de vorige middag al hadden gerepeteerd. De Eucharist verliep volgens het Book of common Prayer, waarvan voldoende exemplaren aanwezig waren. De lezingen en andere gesproken woorden waren goed te volgen. Op deze feestdag (Allerheiligen) had de preek als inleiding het wezen van heiligheid, waaraan ook wij deel blijken te hebben. Vervolgens een mooie verbinding tussen de gelezen Bijbelteksten (Jesaja, Apocalyps en Johannesevangelie) aan de hand van verschillende manieren waarop het ‘wenen’ moest worden opgevat.

Belfast 2009
Belfast 2009
Ook vandaag de Missa Portae honoris van Wood en het motet van Lole. De akoestiek van de R.K. kathedraal is wat beter dan die van St. Anne’s, maar ook hier waren de geluiden na afloop positief en lovend. Tot onze verrassing waren er mensen in de kerk die de mis van Wood niet kenden! Bij het koffiedrinken bleken er intussen geuniformeerde politieagenten te zijn binnengekomen. ‘s Middags stond er een memorial service op het programma, waarvoor zelf met speurhonden werd geinspecteerd. Het spreekt voor zich dat onze schola bij deze dienst geen rol speelde, maar gelukkig was er nog iets anders gereserveerd.

Op korte afstand van het stadscentrum staat de parochiekerk van St. George, waar wij Evensong mochten zingen. Hier werd ons bij de verwelkoming niet alleen excuus voor het weer aangeboden, maar ook deelde men mede dat het vanzelfsprekend was dat wij uit Nederland juist deze kerk aandeden. De Dutch community in Belfast viert namelijk ieder jaar Koninginnedag in en om dit gebouw. Zoals te verwachten, was ook hier ruimte voor het koor in het liturgisch centrum en het orgel vlakbij. Het nagenoeg ontbreken van galm in dit gebouw had consequenties voor de uitvoering van de muziek. Noodgedwongen werden hier en daar wat overgangen in Harwoods O, how glorious in meer dan de voorgeschreven rust genomen. Daardoor nam de transparantie toe, maar ook de speelbaarheid van de vele snelle loopjes werd hierdoor vergroot. Als precentor functioneerde deze keer Dirk Visser, die geroutineerd en bekwaam de preces and responses leidde. De gesproken teksten die wij als koor mochten meedoen, werden kort voor de dienst uitgedeeld, maar kwamen goed tot hun recht.

Belfast St George church Sneller dan verwacht stonden we na de dienst weer in de cloakroom en gingen de toga’s weer in de koffer. Daarmee was het eerste (!) schola-project in Noord-Ierland formeel alweer afgelopen. Gelukkig konden we niet eerder dan maandagmiddag weer terugvliegen, dus er was volop gelegenheid om elkaar tijdens een goede maaltijd nog beter te leren kennen en maandagochtend nog wat door de stad te flaneren. Het Belfast-project was geslaagd: de door ons ingestudeerde muziek werd in de goede liturgische context uitgevoerd en door de toehoorders gewaardeerd. Bovendien was het project leerzaam: de setting van een Anglicaanse kerk is eigenlijk de aangewezen plaats voor de uitvoering van het repertoire van de schola. De zangzolder van een R.K. kerk biedt een nieuw perspectief en stelt andere eisen aan koor, dirigent en organist. Ook was het een ontdekking dat de ‘Beeldenstorm’ die in de jaren ’60 in R.K. Nederland heeft gewoed, bij de Noordzee is tegengehouden. De vanzelfsprekendheid waarmee in Nederland een koor in een R.K. kerk voorin de kerk staat, in het liturgisch centrum, is een verworvenheid waar we best trots op mogen zijn.

Belfast St Anne’s Cathedral Voor de toekomst werd al voorzichtig een balletje opgegooid. Aanleiding was natuurlijk het motto van de stad Belfast, dat onder haar wapenschild prijkt: pro tanto quid retribuamus? Een motto in de vorm van een vraag is sowieso al bijzonder (‘Wat moeten wij u teruggeven voor zo’n grote gunst? geschreven nadat koning James de stad stadsrechten had gegeven), maar in de context van ons project een interessante kwestie: wie weet een zomerproject met combinatie Dublin en Belfast?

Ton Tromp

Leave a Reply