Rochester en Canterbury 2009

Voor veel mensen is Groot-Brittannië het mekka van de koorzang. Het land kent een eeuwenoude traditie rondom de Anglicaanse kathedralen, waarvan er over Engeland, Wales en Noord-Ierland verspreid maar liefst 61 zijn. In die Engelse kathedralen wordt al eeuwen lang onafgebroken elke dag God lofgezongen. Door de koren die aan de kathedralen verbonden zijn. En als die met vakantie zijn door gastkoren uit binnen- en buitenland. Ook uit Friesland.

Sjouke en Geke Bruining uit Arum zijn sinds lange tijd gegrepen door de Anglicaanse koortraditie. Zij vormen de drijvende krachten achter de Stichting Schola Liturgica en de bijbehorende website zingeninengeland.nl. Onder hun leiding reizen een aantal keren per jaar groepen koorzangers de Noordzee over om diensten in Anglicaanse kathedralen te verzorgen.

“Het is voor ons een hele ontdekkingsreis geweest. We ontdekten het verschijnsel van de gezongen kerkdiensten, zoals de dagelijkse Evensong, voor het eerst in Canterbury. Eerst al die indrukwekkende kathedraal, en dan die muziek waar je stil van wordt. We zijn verschillende keren teruggegaan en een tijdlang dachten we dat die dagelijkse diensten er alleen in Canterbury waren. Tot we er op een gegeven moment achter kwamen dat er tientallen kathedralen in Engeland zijn die elke dag een Evensong hebben.”
Een van de bijzondere dingen van de Evensongs zijn de doorgaande bijbellezingen. Marion Klapwijk ging jarenlang op fietsvakantie naar Engeland, met haar zus en nog wat vriendinnen. Als ze aan het eind van de middag in een stad aankwamen was een bezoek aan de kathedraal al snel een gewoonte. “En als we dan de volgende dag weer doorfietsten en we kwamen in een volgende stad terecht, dan konden we in de Evensong gewoon het vervolg horen van het bijbelverhaal dat de dag ervoor in de vorige kathedraal gelezen was.” Deze zomer zong Marion voor het eerst zelf mee. “Een bijzondere ervaring. Je stapt in een eeuwenlange traditie, die nog echt leeft.”

Bandjes
Sjouke Bruining en zijn vrouw Geke begonnen met hun Ichtuscantorij in Harlingen met een zekere regelmaat Evensongs te organiseren, een aantal malen per jaar op zondagmiddagen. Die traditie duurt nog altijd voort. Maar daar bleef het niet bij.
“Aan de kathedralen in Londen, Canterbury en al die andere plaatsen zijn koorscholen verbonden. Op die scholen krijgen jongens een zeer gedegen muzikale opleiding. Onderdeel daarvan is het zingen in de kerkdiensten, doordeweeks en zondags. Maar die jongens hebben natuurlijk ook schoolvakantie, en de diensten moeten wel doorgaan. Daarom komen in de zomervakanties, maar bijvoorbeeld ook rond Oud en Nieuw, koren van elders de honneurs waarnemen.” Begrijpelijk dat de Bruinings begonnen na te denken over de mogelijkheid om met hun Harlinger cantorij ook in Engeland te gaan zingen. “Solliciteren doe je dan door een brief met (toen nog) casettebandje toe te sturen. Dat leidde eerst nog tot beleefde afwijzingen. Maar in de loop van de jaren zijn we toch zo gegroeid dat we ons een vaste plek hebben kunnen verwerven.” Zo werd de afgelopen zomer gezongen in Rochester, dat in een eerder stadium nog afwijzend reageerde op een bandopname, maar inmiddels het koor dat Sjouke en Geke voor de Engeland-reizen oprichtte, de Schola Liturgica, zelf uitnodigde.
Inmiddels is het Arumse echtpaar dan ook een geregelde gast in een flink aantal kathedralen. “We gaan inmiddels elke zomer. Het ene jaar met onze Ichthuscantorij, het andere jaar met een gelegenheidskoor onder de vlag van de Schola Liturgica. En daarnaast dan nog op verschillende andere tijdstippen.” De zangers komen uit het hele land. Voor een week zingen in de zomer wordt een keer of zes à zeven in Harlingen gerepeteerd. Een van de koorleden kwam daarvoor uit Middelburg. Zij woonde hemelsbreed dichter bij Canterbury, waar de Schola deze zomer een week zong, dan bij Harlingen…
“Canterbury is nog steeds heel bijzonder. Dat is de hoofdkerk van de hele Anglicaanse gemeenschap en het is altijd weer een indrukwekkende ruimte. Bovendien is het qua reistijd ook goed te doen. Want dat reizen komt er natuurlijk wel altijd bij. Voor sommigen juist ook een pluspunt. Je gaat toch een beetje van zo’n land houden,” aldus Sjouke Bruining.

Lofzangen
Hoe ziet een koordag er nu uit tijdens zo’n week? Geke Bruining: “De doordeweekse diensten zijn eind van de middag, in Canterbury om half zes. Tegen vieren verzamelen we ons in een ruimte die bestemd is voor de koorleden (de namen van de koorknapen staan bij de haken van de koorkleding), en vervolgens wordt er in het koor van de kerk gerepeteerd. Vaste onderdelen van elke dienst zijn de Lofzangen van Simeon en die van Maria, het Nunc Dimittis en het Magnificat. Daarvoor wordt telkens een zetting van een andere componist gebruikt. Verder zingen we de vaste vragen en antwoorden tussen de voorzanger en de ‘gemeente’ (vertegenwoordigd door het koor). Het koor kiest voor elke dienst dan nog een vrij geestelijk werk, het zogenaamde ‘anthem’. En de dienst wordt dan afgesloten met een gezang dat ook door de gemeente wordt meegezongen.” Dat gezang zingt het koor meerstemmig mee, maar het laatste couplet wordt door iedereen eenstemmig gezongen, wat altijd weer een bijzonder effect geeft. Tussen de vaste muzikale onderdelen door wordt uit de Bijbel gelezen en gebeden.
De zondagen zijn meestal erg drukke en volle dagen. In sommige kathedralen zing je dan drie diensten, wat betekent dat de koorleden van ‘s ochtends half negen tot het eind van de middag in touw zijn, met een paar uurtjes of soms nog niet eens lunchpauze. “Maar iedereen heeft dat er graag voor over. Vanwege de muziek, maar ook om de traditie gaande te houden, en voor velen ten diepste ook tot eer van God. Die lofzang staat in de Anglicaanse diensten duidelijk centraal. Daarom gaan de diensten ook van dag tot dag door, ook al komt er maar een handjevol mensen opdagen. In een kathedraal als die van Canterbury zijn de rijen altijd wel gevuld, op andere plaatsen zijn er soms maar enkelingen, zeker als je meegereisde echtgenoten of vrienden ervan aftrekt. Overigens is in de afgelopen jaren duidelijk te zien dat de bezoekersaantallen tijdens de zondagse diensten toenemen. Dat wijzen onderzoekscijfers ook uit. Met name de hoofddiensten met avondmaalsviering worden goed bezocht.”

Uitwisseling
Al met al hebben de Bruinings en hun zangers al op heel wat plaatsen gezongen. Alleen dit jaar al in Canterbury, Rochester, Wakefield, Salisbury en Winchester. En er zijn projecten genoeg: eind oktober/begin november in Belfast, rond de jaarwisseling in St. Paul’s Cathedral in Londen, en volgend voorjaar in Bristol en York.
Inmiddels zijn de banden met Engeland zo hecht geworden dat er regelmatig reizen in de omgekeerde richting worden gemaakt. Geke Bruining: “We hebben al verschillende kathedrale koren in Harlingen en op andere plaatsen in Nederland gehad. Daar is een duidelijk publiek voor.” Volgende week komt het koor van Westminster School in Londen naar Friesland (zie kader). Zo draagt de Stichting Schola Liturgica bij aan het levend houden van een lange traditie, voor zangers en voor luisteraars.

Publicatie Friesch dagblad (september 2009)